Ja, maar....

We polderen er op los in Nederland: ja-maar, ja-maar en nog eens ja-maar. Onder het mom van "zoeken naar draagvlak" mag iedereen eindeloos meepraten. Als maar niemand buiten de boot valt. Als we maar aardig zijn voor elkaar. Het gevolg: alles wordt stroperig. En zo ontstaat een cultuur van ja-zeggen, nee-doen.

Reden om vorige week een "Ja maar show" in te huren voor alle medewerkers van Vivente (basisonderwijs Zwolle) en de SSCO. De 250 medewerkers die op hun vrije woensdagavond aanwezig waren, hadden een geweldige avond. Ze zeiden het zelf: Dolle pret om de voorvallen, de confrontatie en je eigen onvermogen.
'Ja-maar' zal nooit meer klinken als vroeger.

Als regisseur en trainer ontwikkelde Berthold Gunster de Ja-en, Nee-want, Ja-maar® Filosofie: een concreet instrument om gedrag van mensen in organisaties te begrijpen en te veranderen. De Ja-maar® Show geeft inzicht in de bron van ja-maar-gedrag. Waar we assertief lijken, geven we ongemerkt toe. Waar we kritisch klinken, handelenwe opportunistisch. En waar we coöperatief willen zijn, blijken we te zeuren. Ondanks onze "goede bedoelingen" is het effect van ons gedrag vaak weerstand, irritatie en afkeer. Hoe kan je zorgen dat het wel klikt? Hoe kan je een situatie creëren waarin er sprake is van vertrouwen, wederzijds respect en gelijkwaardigheid? Dat is de essentie van de Ja-maar® Show.

Mooiste Ja, maar van de avond:

Ja, maar stel dat nu alles lukt! (je moet er niet aan denken...)

Edward de Bono

Ook zo vaak in een veragdering gezeten waar alles door elkaar liep? Probeer het eens van verschillende kanten te beoordelen en gebruik daarvoor de hoedjes van Edward de Bono.

Dr. De Bono's zes denkhoeden biedt vaardigheden en gereedschappen aan waarmee je direct aan de slag kan om een probleem op te lossen. De zes denkhoeden komen overeen met zes kleuren hoeden, met elk een bepaalde denkstijl. Door het denken uit te splitsen is de denker instaat om steeds vanuit een bepaalde instelling te kijken naar het probleem, in plaats van alles tegelijk te doen.

Een korte karakteristiek van elk van de Zes Denkhoeden.

• De witte hoed Stelt vragen vanuit een ‘neutrale’ houding. Is geïnteresseerd in de feiten, cijfers en informatie. Met de witte hoed streven de denkers naar een zo groot mogelijke objectiviteit. Het vergaren van informatie is het doel. Cijfermateriaal is hierbij nuttig, studies worden aangehaald. Bij het witte denken zou je je moeten inbeelden een computer te zijn die zuiver feiten weergeeft.

• De rode hoed De rode hoed verleent emoties, intuïtie en gevoelsoordelen een legitieme status als belangrijk bestanddeel van ons denken. De rode gedachten behoeven geen argumenten. De denker kan de rode hoed opzetten om een gevoel te uiten, maar ook aan anderen vragen om de rode hoed op te zetten.

• De gele hoed De kleur van de zon verbeeldt het positieve en constructieve denken. Wat is er goed aan? De gele hoed brengt suggesties aan, zoekt naar de voordelen van een voorstel, ontwikkelt prille ideeën, bekijkt hoe ze in de praktijk werkbaar kunnen worden gemaakt. De gele denker is steeds op zoek naar kansen.

• De zwarte hoed De denker met de zwarte hoed vestigt de aandacht op alles wat verkeerd kan gaan, onjuist is of risico’s inhoudt. Hij geeft aan waarom iets niet zal functioneren. Het ‘zwartkijken’ is een objectieve pogingen om de negatieve elementen toe te voegen aan de landkaart.

• De groene hoed Groen staat voor nieuw leven: deze hoed staat voor creatief denken, zoeken naar alternatieven, nieuwe ideeën, provocatie. Hier ontstaan de nieuwe dingen. Niets is gek genoeg. Dit is procesmatig wel de meest kwetsbare hoed. Hier is het belangrijk de groene hoed op te houden en niet te vervallen in bijvoorbeeld de zwarte hoed.

• De blauwe hoed De blauwe overspant het denkproces. De blauwe hoed is de dirigent van het orkest, organiseert de vergaderingen, denkt over het denken. De blauwe denker definieert de problemen, formuleert de vragen en regelt de opeenvolging van de verschillende denktaken.
  

Het wordt tijd voor zes hoedjes aan een kapstok in de vergaderruimte aan de Neringstraat. Het scheelt vast tijd en aandacht!

Gezien bij de school voor de toekomst

Lucifer

Vandaag een eerste rustige dag na een hectische week waarin veel goed ging maar weinig tijd was om te schrijven. Vandaag daarom vooral gezeten en gelezen. Dankzij het dakterras bovendien veel in de zon gezeten. Naast me Karin. Ze leest Lucifer van Connie Palmen. Uit die roman vertelde ze me vanmiddag dit verhaal:

"Een man en een vrouw kennen al lang een slechte relatie. Manlief gaat vreemd en vrouwlief weet dat. Ze laat het. Ook omdat hij elke avond stipt om halfzeven aanschuift en zij hem dan vertelt over wat ze die dag heeft meegemaakt. Het zijn de verhalen over de dagelijkse dingen. Niks bijzonders, heel gewoon.

Op een dag is het 10 minuten over halfzeven en realiseert de vrouw zich dat haar man haar heeft verlaten. Later reliseert ze zich dat ze in het vervolg niet alleen alleen zal zijn maar ook niets meer zal meemaken nu ze haar verhaal niet meer kan vertellen. "

Vroeger vond ik dat mensen op het werk niet zoveel moesten kletsen. Nu ik ouder ben weet ik beter: Als we niets vertellen maken we niets meer mee.
Ik miste opeens mijn weblog. Dus hier ben ik weer!

Innerlijk uit contact gaan (2)

Deze week belde Dries Oosterhof . Hij had mijn blog's 51, 52 en 53 gelezen over de heidagen in maart. Hij stelde de aandacht (en de verwerking) op prijs maar bepaalde me ook nog even bij de bronvermelding die hoort bij het begrip "innerlijk uit contact gaan" dat hij ons aanreikte.

Deze theorie is vrij naar het boek ‘Leiderschap en zelfbedrog’ van The Arbinger Institute. Onder managementboek.nl vond ik de volgende omschrijving.

'Leiderschap en zelfbedrog' introduceert een belangrijk nieuw concept in de organisatieleer, namelijk dat veel prestatie- en communicatieproblemen in organisaties worden veroorzaakt door een vrij onbekend probleem: 'zelfbedrog'. Volgens de auteurs leven en werken mensen die last hebben van zelfbedrog alsof ze zitten opgesloten in een kader. Ze zijn blind voor de realiteit van de wereld om zich heen, kunnen dus niet optimaal functioneren en ondermijnen bovendien de prestaties van anderen. Maar doordat ze ingekaderd zitten, zien ze dit niet, veranderen niet en boeken dus ook geen betere resultaten.

'Leiderschap en zelfbedrog' laat zien dat dit fenomeen veelvuldig voorkomt in organisaties; de meeste mensen zitten doorlopend vast in hun kaders en veroorzaken problemen op het gebied van leiderschap, teamwork, communicatie, vertrouwen, commitment en motivatie.Maar er is een oplossing voor zelfbedrog en voor de kostbare problemen die daaruit voortvloeien. 'Leiderschap en zelfbedrog' laat zien wat zelfbedrog is, hoe mensen vast komen te zitten, waarom dit hun prestaties ondermijnt en - het belangrijkst - wat de oplossing is.

Voor €31.27 kun je er alles over lezen en anders nu eerst terug naar Hei en Dries om de kern op te halen!

Beginnen

Deze week rond ik het formatieplan af. Het klinkt als een voornemen, maar het moet ook omdat de planning en controlecyclus het van mij vraagt. De echte vraag is natuurlijk waarom een deadline in mijn geval altijd zo angstig dicht bij moet komen, alvorens ik van moeten doen maak.

Ligt dat in mijn aard? Ben ik daarin uniek? Nee, lang niet. Want toen ik op de examensite van kennisnet keek en meedeed aan een poll zag ik deze vraag met het antwoord:

Ik ben al begonnen met leren...
Ja
33%
Nee
67%

Ik las de uitslag en dacht: Hallo, het examen begint over een maand! en dan te bedenken dat er leraren zijn die vinden dat we vanaf les 1 in klas 1 met de voorbereiding van het diploma bezig zijn.

Oeps: Lijk ik nu meer op een leerling dan op een leraar...???!!!

Werkdruk en onderwijstijd

Vorige week stond in de krant te lezen dat leraren protesteren tegen toenemende werkdruk. Scholen moeten van het ministerie dit schooljaar meer les geven. De docent is de dupe.

Scholen in het voortgezet onderwijs staan onder zware druk van het onderwijsministerie om dit schooljaar het wettelijk verplichte aantal lesuren te halen. Leraren klagen dat deze ’jacht op de onderwijstijd’ voor hen een extra verzwaring betekent. Zij moeten bijvoorbeeld wekelijks meer lesuren gaan geven, in de avonduren vergaderen, of de vakantie wordt gekort. Leraren zijn de dupe, schrijft onderwijsvakbond CNV in een brandbrief die na het paasweekeinde bij staatssecretaris Van Bijsterveldt (CDA, onderwijs) wordt bezorgd.

Weer een groep ’zeer verontrust’, want na de inzet van de belangenvereniging M(eer) O(nderwijs) M(oet) is inmiddels iedereen in de benen. En dat op een agenda die al jaren speelt. Ik kan me van mijn eigen schooltijd geen langere dagen en kortere vakanties herinneren. Maar als we ouder worden, willen we dat soms vergeten. Stel dat onze kinderen opgroeien voor galg en rad en niks leren. Want in dat onderwijs van tegenwoordig leer je toch niks meer... PARDON?

In het onderwijs krijgen alle toekomstige deelnemers van onze maatschappij vorming en voorbereiding. Het onderwijs levert daarmee een constante bijdrage aan de maatschappij die we zijn. We doen dat op een manier die bij kinderen past. De mensen die dat doen hebben passie voor kinderen en onderwijs. Ja, professionals die weten wat effectief is en wat niet. Die moeten zich noch de onderwijstijd noch de taakverzwaring als nieuwe fenomeen laten aanpraten, vind ik.

Professionals blijven immers bij de feiten en die zijn onveranderd:

• Docenten hebben per jaar 750 klokuren contacttijd, daarnaast zijn ze meer dan 900 klokuren voor de leerlingen aan de slag met voorbereiden, overleg, hulp, vergaderen, huisbezoeken en weet ik wat niet meer... Bij 40 effectieve weken meer dan 40 klokuren per week. Inderdaad gewoon een zware baan.
• Leerlingen hebben 1040 klokuren onderwijstijd. Bij 38 effectieve weken 27 klokuren school en dan nog huiswerk (zullen we zeggen 5x2 klokuren in de week?). Inderdaad een zware baan!
• Wat onderwijstijd is, definieert de school zelf. Het zijn niet alleen lessen, maar ook alle andere activiteiten die bij het verplichte onderwijsprogramma van de leerling horen en die begeleidt plaatsvinden (om de huiswerktijd buiten te sluiten).

Wat in onze scholenpraktijk duidelijk is, is dat wanneer we het onderwijs anders organiseren, onderwijstijd geen item is. We voldoen er makkelijk aan! In die situaties gaan we niet uit van een opdeling van blokjes van 50 minuten maar van de beschikbaarheid van leraren en leerlingen. We doen dat in IJsselmuiden, in de OLC's, in Nieuwleusen, in Wezep en nog veel meer plaatsen. Steeds een beetje anders omdat het uiteindelijk de professionele keuzes van teams zijn hoe zij de opdracht met elkaar willen vormgeven.

Kortom: Laat je toch geen probleem aanpraten! Ga uit van je kracht en betekenis!
en ja: Het blijft niet bij het oude!

Geboortegrond

Elke dag op weg naar huis of werk rij ik langs de Dr. Damstraat, de straat waar ik ben geboren. In 1958 om precies te zijn. Mijn ouders bewoonden net twee maanden een flat op de beganegrond.

Zo begon ik met wat geluk: Bij nog hogere woningsschaarste was ik geboren in Vroomshoop.... Nu geef ik graag toe dat je in Nederland wat uit te leggen hebt als je zegt uit Kampen te komen. Aftredende burgemeesters, zondagsrust en het aantal kerkgenootschappen zijn altijd favo onderwerpen. Maar alles beter dan Vroomshoop...

Enige tijd geleden ben ik met mijn zoon nog eens gaan kijken aan de Dr. Damstraat. Uit mijn jeugd herinner ik me brede straten waar de tractor van mijn grootvader klein in leek. Nu zag ik vooral hoe klein de huizen zijn en hoe slecht hun toestand. Zo gaat het vaak over de jaren. Als we klein zijn lijkt alles groot. Nu we groot zijn is de werkelijkheid kleiner. Ik had toen genoeg aan de straat en de heuvel waar we afreden op onze stepjes, met of zonder doos op het hoofd.... Nu plannen we weer een reis in het voorjaar naar een ver buitenland. Natuurlijk weet ik ook wel wat beter in voor het milieu.















Maar goed... terug naar mijn geboortehuis. Kort en goed: Het wordt afgebroken en maakt plaats voor nieuwe woningen waar opnieuw kleine jongens groot zullen dromen. Met die afbraak verdwijnt er, gevoelsmatig, een stukje van mijn geschiedenis. Het is daarom dat ik het wel begrijp maar het toch ook naar vind dat mijn flat verdwijnt.

Voor de nieuwsgierige lezer: Ik ben geboren achter het afgetimmerde raam rechts (de slaapkamer van mijn ouders)

Als ze straks gaan afbreken. Neem ik een steen mee. Liefst van mijn eigen kamertje. Hopelijke donderen ze niet alles met geweld in elkaar...
Zoals ik vroeger de lego!

Lesgeven

Vandaag heb ik weer eens lesgegeven. Om precies te zijn: Vannacht heb ik voor de klas gestaan. De lokatie Zwartsluis van het Agnieten College had voor een goed doel een nachtelijke lessenmaraton waar in ook gastdocenten optraden.

De collega's hadden bedacht dat Kees en ik daar een mooie mogelijkheid hadden om weer eens echt mee te doen. Het was een feest. Geweldige organisatie, prachtige sfeer en bovenal leuke leerlingen. Vannacht werd me gezegd dat de opbrengst €28.000,-- zou kunnen worden. Weet je meteen weer waar je het voor doet!

Ik moet zeggen dat ik wel een les nodig had om mijn taal weer even aan te passen aan 16 jarigen en te leren dat er natuurlijk niet al te veel gaat in een halfuur. Als een beginnend docent had ik mijn programma goed voorbereid en dus zocht ik al snel naar mogelijkheden veel over te slaan. Beter een ding goed doen dan veel afraffelen!

Met leerlingen heb ik verkend wat goed onderwijs is en welke slogan daarbij zou passen. Eén wil ik er hier geven ...

Als onderwijs moet, doe het dan goed....!

Ik denk dat we dat gister met zijn allen in Zwartsluis hebben laten zien

Legitimering

Ken je dat moment, waarin je weet dat een vraag geen eenduidig antwoord heeft? Is het je opgevallen dat steeds meer vraagstukken geen eenduidig antwoord hebben en dus om een verkenning vragen? Dan is deze blog voor jou. Hoe ga je daar mee om en welke vragen doen er dan toe?

Vorige week kwam Karin thuis van haar laatste college. Ze had een T-shirt aan met het volgende opschrift:

• Kan het? (werk het?)
• Mag het?
• Past het (de ander)?
• Hoort het?

Die vragen zijn ontleend aan het werk van Roelof Hortulanus, een van de professoren waar ze les van heeft. Roelof stelt ons deze vragen voor in situaties waarin we zoeken naar legitimering van ons handelen en willen bepalen wat passend is.

De eerste twee vragen volgen de logica van het resultaat en de regels. De laatste twee zoeken meer het effect voor mensen en op de waardesystemen.

Gek genoeg wordt bijna elke leidinggevende het liefst aangesproken op de laatste soort vragen. Past het mijn mensen en draagt het bij aan waar we voor staan? Maar is het dagelijks handelen zijn we vooral gericht op de organiseerbaarheid en de regels. Daarmee missen we focus en sluiten we wegen af als we zoeken naar wat passend is.

Zou het niet prachtig zijn als we antwoorden die we vinden op onze problemen toetsen aan deze vier vragen. Wat zouden we dan een ruimte hebben en een goed baken!

Je leven en je werk

Mijn leven en mijn werk vormen vandaag de dag steeds meer een tegenstelling. Bij vlagen neemt het werk al mijn tijd in beslag. En ook de tijd die ik voor mijn privéleven overhoud, wordt steeds meer gebruikt voor denken over het werk. Het lijkt me onverstandig. Feit is: naast mijn werk heb ik een domein nodig waar ik alleen maar leef en me vitaal voel. Die balans is belangrijk voor mijn geluk.

Anselm Grün wijst in zijn boek "Je leven en je werk" de richting en gaf me christelijk spirualiteit mee voor het dagelijks werk. Om overbelasting te voorkomen, attendeert hij op de volgende waarden:

Vertrouwen
De heilige Benedictus waarschuwt de abt niet al te wantrouwend te zijn. Want dan komt hij volgens Benedictus nooit toe aan rust. Het geven van vertrouwen kun je leren bijvoorbeeld door je te verplaatsen. Dan ontdek je de goede kanten van een ander waar je op mag vertrouwen.

Aandacht
Wanneer je aandacht voor je eigen gevoelens hebt, heb je het eerste instrument in handen om een stap naar achteren te doen en met wat meer afstand naar een probleem te kijken.

Evenwicht
Ik kan alleen plezier in mijn werk hebben als je er niet in opgaat maar ook in de privésfeer voldoening vindt. Ik doe daarom heel wat dingen er om heen en geniet van mijn kinderen.

Taal
"Je taal verraadt je mentaliteit. De taal die iemand spreekt, zegt iets over de mate waarin de dingen, de wereld of de natuur voor hem toegankelijk zijn geworden." (Dolf Sternberger) Ik probeer om die reden zorgvuldig te zijn, Maar al te vaak vernietigen juist managers en bestuurders de sfeer met een niet passend taalgebruik.

Waarden
Waarden geven mijn leven een doel. Zonder die waarden is het leven zinloos en ben ik niet gemontiveerd. In mijn leven beschouw ik het als een voorrecht juist langs die weg richting te geven. Dat geldt voor het leven en het werk.

Die Anselm die geeft wel wat mee, om over na te denken!