Taal als struikelblok

Taal speelt in het onderwijs zo'n dominante rol dat het een blokkade op zich kan vormen. In de krant las ik over het onderzoek naar het taalgebruik in examens. Uit dat onderzoek blijkt dat Vmbo-leerlingen de leerstof misschien wel beheersen, maar vaak toch de vragen erover op examens niet kunnen beantwoorden. Dat stelt BureauTaal, een onderzoek- en adviesbureau dat zich bezighoudt met begrijpelijk Nederlands.

Het bureau nam zeven examens onder de loep voor het laagste niveau in het vmbo, de zogeheten basisberoepsgerichte leerweg. Het taalniveau van die examens bleek duidelijk hoger te liggen dan het minimumniveau dat nodig is om aan een mbo-opleiding te beginnen.
De moeilijkheidsgraad van de vragen hangt onder meer samen met de zinsbouw en de woordkeuze. Lange zinnen met meerdere boodschappen zijn voor vmbo’ers vaak lastig te begrijpen. Ook woorden als ’voorzieningenniveau’ en ’arbeidsvreugde’ werpen drempels op, net als ogenschijnlijk gangbare uitdrukkingen als ’gang van zaken’ en ’ter beschikking stellen’. Veel vmbo-leerlingen kennen ze niet of moeten langer nadenken voor ze zulke teksten begrijpen.

Zo test je in feite de taalvaardigheid van leerlingen, niet of ze de stof beheersen. Hoe dat in de praktijk kan uitpakken, ontdekte BureauTaal door vragen voor te leggen aan een klein testpanel van drie vmbo-leerlingen. Die moesten eerst vragen beantwoorden uit het vmbo-examen van 2006 en kregen vervolgens dezelfde vragen voorgelegd in eenvoudiger bewoordingen. Die begrijpelijker geformuleerde vragen bleken duidelijk vaker goed beantwoord te worden.

Het BureauTaal schat dat het taalniveau van de examens voor 95 procent van de vmbo’ers te hoog is. Die schatting is gebaseerd op eerder onderzoek. Daarin worden zes taalniveaus onderscheiden. Volgens meerdere onderzoeken zitten verreweg de meeste vmbo’ers op het derde niveau, net als zestig procent van alle Nederlanders. Volgens het onderzoek van BureauTaal ligt het taalgebruik in de examens één à twee niveaus hoger.


Ook hier boven staan weer heel wat samengestelde zinnen. Ik heb nog wat te leren! Hulp is er op de site van bureautaal. Daar kun je voorbeeldteksten (gratis) zien en je teksten beoordelen met texamen (niet gratis)